با اظهار کالا به گمرک با توجه به شرایط آن در یکی از مسیرهای رنگی برای تعیین تکلیف و ترخیص قرار می گیرد که بسته به هر یک می تواند فرایند کوتاه تر یا طولانی تری را طی کند؛ به طوری که در مسیر سبز کالا با حداقل کنترل فیزیکی و اسنادی ترخیص می شود ولی در مسیر زرد کمی کنترل ها بیشتر شده و کنترل اسنادی نیز صورت می گیرد اما در مسیر قرمز فرایند طولانی تر است و به طور کامل ارزیابی و کنترل فیزیکی و بررسی اسنادی توسط کارشناس مربوطه انجام می شود.

مهرداد جمال ارونقی – معاون فنی گمرک ایران – در گفت و گو با ایسنا، گزارش مفصلی از وضعیت اظهارنامه­ های واردات و صادرات در ۹ ماهه اول امسال در مسیرهای سه گانه را تشریح کرد.

ترخیص ۱۸۱ هزار اظهارنامه و پررنگ شدن مسیر قرمز

طبق گزارش معاون فنی گمرک، تعداد اظهارنامه­ های وارداتی ترخیص­ شده در ۹ ماه اول سال جاری حدود ۱۸۱ هزار و ۶۳۹ فقره بوده است که از این تعداد ۴۶ درصد به مسیر قرمز حدود ۱۲ درصد مسیر زرد و ۴۲ درصد نیز به مسیر سبز هدایت شده­ است.

این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل تعداد اظهارنامه های وارداتی ۲۰۵ هزار و ۶۱۳ فقره بوده که ۴۲ درصد در مسیر قرمز، ۱۷ درصد در مسیر زرد و ۴۱ درصد در مسیر سبز ترخیص شده­ است.

بر این اساس، تعداد اظهارنامه­ های ۹ ماه اول ۱۳۹۹ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با کاهش ۱۱ درصدی مواجه شده است و نسبت مسیر زرد در این مدت پنج درصد کاهش داشته که موجب افزایش مسیر قرمز شده است.

اوضاع زمانی اظهارنامه های وارداتی

در این مدت میانگین زمان ثبت (کوتاژ) تا پایان زمان کارشناسی نهایی اظهارنامه­ های وارداتی به طور میانگین برای هر سه مسیر حدود ۱۷۸ ساعت یعنی بیش از یک هفته بوده است. این زمان برای مسیر سبز حدود یک ساعت، مسیر زرد ۲۶۰ ساعت یا نزدیک به ۱۱ روز و برای مسیر قرمز ۳۱۷ ساعت (بیش از ۱۳ روز) بوده است که نسبت به ارقام ۹ ماهه اول سال گذشته که میانگین هر سه مسیر ۱۸۴ ساعت و برای مسیر قرمز ۳۴۴ ساعت بوده کاهش دارد.

کمتر از پنج درصد از تعداد کل اظهارنامه­ ها – حدود ۹۰۶۵ فقره – با زمان بالاتر از ۷۱۸ ساعت (۳۰ روز) ثبت شده­ اند که با در نظر نگرفتن این تعداد میانگین زمان کارشناسی اظهارنامه ­های واردات به میانگین کلی ۸۶ ساعت کاهش پیدا می کند.

از خودروهای دپو شده تا معطلی برای مجوز سازمان ها و کد رهگیری بانک

آنطور که معاون فنی گمرک در این رابطه می گوید از دلایل عمده تاخیر در ترخیص این اظهارنامه­ ها، می­ توان به ترخیص اقلام و به ویژه خودروهایی اشاره کرد که از سال­ های پیش به دلایل مختلف و از جمله ممنوعیت ورود در انبارها دپو شده و مجوزهای واردات را دریافت نکرده بودند و اکنون با توافقات حاصل شده بین سازمان­ های دخیل در امر واردات به مرحله ترخیص رسیده اند. علاوه بر آن تاخیر در صدور مجوزهای سازمان­ های همجوار، کد رهگیری بانکی و عدم اخذ نوبت توسط صاحب ­کالا، از دیگر دلایل طولانی شدن زمان ترخیص کالاهای وارداتی محسوب می­ شود.

ترخیص ۷۵ درصد اظهارنامه ها از پنج گمرک

اما گمرکات منطقه ویژه شهیدرجایی، فرودگاه امام خمینی (ره)، تهران امور واردات، منطقه ویژه بوشهر (۱) و بازرگان پنج گمرک عمده واردات از نظر تعداد اظهارنامه هستند که در مجموع ۷۵ درصد از کل اظهارنامه های ترخیص­ شده در این مدت را به خود اختصاص داده­ اند. سهم مسیر قرمز در این گمرکات برای منطقه ویژه شهیدرجایی ۴۲ درصد، فرودگاه امام خمینی (ره) ۵۳، تهران امور واردات ۳۸، منطقه ویژه بوشهر (۱) ۶۸ و بازرگان ۶۳ درصد بوده که این سهم در گمرکات فرودگاه امام خمینی (ره) و منطقه ویژه بوشهر (۱) و بازرگان از میانگین کل کشور که به ۴۶ درصد می رسد بالاتر است.

عمده اظهارنامه های واردات مربوط به کدام کالاهاست؟

عمده ترین فصول اظهار کالاهای وارداتی به ماشین­ آلات مکانیکی و قطعات آن­ها، ماشین­ آلات الکتریکی و قطعات آن­، مواد پلاستیکی و مصنوعات آن، محصولات شیمیایی آلی، آلات ودستگاه­ های سنجش و کنترل اختصاص دارد که بیش از نیمی از تعداد اظهارنامه­ ها (۵۵ درصد) است.

۴۱۵ هزار فقره اظهارنامه صادراتی ترخیص شد

اما گزارش معاون فنی گمرک ایران در مورد وضعیت اظهارنامه­ های صادراتی ترخیص ­شده در ۹ ماهه سال ۱۳۹۹، نشان می دهد که تعداد آنها ۴۱۵ هزار و ۹۷ فقره بوده که از این تعداد تنها دو درصد از اظهارنامه­ ها در مسیر سبز ترخیص شده است، ۶۸ درصد به مسیر قرمز و ۳۰ درصد نیز به مسیر زرد هدایت شده­ اند. این نسبت در مدت مشابه سال ۱۳۹۸، چهار درصد مسیر سبز، ۵۲ درصد مسیر قرمز و ۴۴ درصد مسیر زرد بوده که کاهش سهم مسیرهای زرد و سبز با افزایش مسیر قرمز همراه بوده است.

چرا مسیر قرمز صادرات قرمز تر شد؟

طبق اعلام ارونقی، دلیل اصلی افزایش سهم مسیر قرمز محدودیت­ های ابلاغ­ شده از سوی وزارت صمت و ضرورت کنترل محصولات صادراتی به ویژه در خصوص کالاهای ضروری و اساسی و نیز فرآورده ­ها و مشتقات نفتی بوده که بخش عمده­ای از صادرات را به مسیر قرمز هدایت می­ کند.

به گفته وی، علاوه بر آن، دقت و نظارت بیشتر بر اظهارنامه­ های صادراتی آن دسته از صاحبان کالا که بازگشت ارز حاصل از صادرات آن­ها به میزان کمتر از ۷۰ درصد بوده و افرادی که با شاخص­ های تعریف­ شده در حوزه صادرات، مشکوک ­المعامله یا مظنون به صادرات صوری تشخیص داده می­ شوند از دیگر دلایل عمده هدایت اظهارنامه­ های صادراتی به مسیر قرمز بوده است. خروج عمده کالاهای صادراتی از بازارچه­ های مرزی و گمرکات غرب کشور با توجه به تخلیه و بارگیری مجدد کالا برای خروج نیز به سهم اظهارنامه های مسیر قرمز صادرات افزوده است.

میانگین زمانی اظهارنامه های صادراتی چقدراست؟

میانگین زمان ثبت تا پایان زمان کارشناسی نهایی اظهارنامه ­های صادراتی در این مدت حدود ۳۳ ساعت – کمتر از یک و نیم روز – بوده است. این میانگین برای مسیر قرمز ۳۷ ساعت یعنی کمی بیش از یک و نیم روز، مسیر زرد ۲۷ ساعت -کمی بیش از یک روز – بوده است. میانگین زمانی کارشناسی کالاهای صادراتی برای هر سه مسیر در مدت مشابه سال گذشته حدود ۲۷ ساعت و برای مسیرهای زرد و قرمز به ترتیب ۲۰ و ۳۶ ساعت بوده است که در ۹ ماه سال جاری چند ساعت افزایش نشان می ­دهد.

همچنین ۲۰ هزار و ۴۱۶ اظهارنامه نزدیک به پنج درصد از کل اظهارنامه­ ها با زمان ۹۶ ساعت یا بیشتر ثبت شده­ اند که با در نظر نگرفتن این تعداد میـانگین زمان کـارشناسی اظهارنـامه­ های صادرات به ۱۴ ساعت کـاهش می­ یابد.

عمده ترین گمرکات در اظهارنامه صادراتی

بر اساس این گزارش، گمرک یزد، مشهد، آستارا، منطقه ویژه شهید رجایی، باشماق، پرویزخان و تبریز، عمده­ ترین گمرکات، به لحاظ تعداد اظهارنامه­ های صادراتی بوده­ اند که در مجموع ۴۲ درصد تعداد کل اظهارنامه­ های صادراتی را در بر می­ گیرند. سهم مسیر قرمز در تمامی این گمرکات، ۵۰ درصد و بیشتر بوده که نشان می­ دهد عمده اظهارنامه ­های صادراتی در این گمرکات مورد ارزیابی فیزیکی قرار گرفته ­اند. در مقابل، گمرک مشهد با هفت درصد، کرمانشاه ۶، منطقه ویژه ایرانیان (زرندیه) پنج و منطقه ویژه سهلان پنج درصد بیشترین سهم مسیر سبز را در اختیار داشته­ اند.

پنج فصل عمده صادراتی به لحاظ تعـداد اظهـارنامه نیز مربوط به مواد پلاستیکی و مصنوعات آن، میـوه های خوراکی، محصولات سرامیکـی، سبزیجـات ونبـاتـات خوراکی و سوخت­ هـای معدنی بوده است که در مجموع ۵۳ درصد تعداد اظهارنامه­ های صادراتی را در برمی­ گیرند.