در بخشی دیگر تشویق شرکت های چینی به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران از جمله قشم، اروند و ماکو؛سرمایه‌گذاری بلندمدت چین در صنعت پالایشگاهی در بندر جاسک و ساخت بندر جاسک؛ سرمایه‌گذاری بلند مدت در شهرک پتروشیمی چابهار؛ سرمایه‌گذاری در بهره‌برداری از معادن مس، سنگ آهن، فولاد و صنایع آلیاژی؛ سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و تبادل دانشجو؛ سرمایه‌گذاری و توسعه بخش بهداشت و درمان و سرمایه‌گذاری در کشاورزی، شیلات و آبخیزداری پس از سرمایه گذاری های مشخص شده برای ۲۵ سال باید متداول باشد.
در بخشی هم توسعه جزایر و مرمت و احیای بافت‌های تاریخی با هدف گردشگری است هم چنین طراحی شهرک صنعتی تولید خودرو؛همکاری بین شرکت‌های خودروساز ایران و چین به منظور انتقال فناوری و تولید مشترک برای عرضه در بازار دو کشور و کشورهای ثالث از طریق ایجاد چرخه‌های تولید، توسعه مجتمع‌های کشتی‌سازی و لوام خانگی و در نهایت همکاری در زمینه فناوری و ارتباطات راه دور، توسعه نسل پنجم ارتباطات از راه دور، پروژه مشترک توسعه و تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، موتور جستجوگر، پست الکترونیک و پیام‌رسان‌های اجتماعی این ها مواردی بود که در تفاهمنامه ایران و چین ذکر شده است. در خصوص این تفاهم نامه ایران –چین با فعالان اقتصادی در این خصوص به گفت و گو پرداختیم.
علی عبدی زاده: قرارداد ایران-چین همانند برجام می تواند فرصت را تهدید کند
علی عبدی زاده؛ در باره توافق ایران و چین بیان کرد: در وحله اول مشخص نيست اين توافق در چه غالبى است، قرارداد یا تفاهم نامه، نقشه راه همکاری …. و بر فرض قرارداد بودن متن قرارداد هنوز منتشر نشده كه بتوان توازن و امتيازات را ارزيابى و محتواى ان را بررسى كرد و ضمانت اجرايى، برنامه زمانبدى را مورد تحليل قرار داد، در مورد اين گونه قراردادها اهداف و سياستها از مهمترين عوامل هستند كه بر ما فعلاً پوشيده است و البته در صورتی که مثل برجام کلی گویی کرده باشند و ضمانت اجرای طرفین وجود نداشته باشد عملا اینده ایی نخواهد داشت
وی در ادامه افزود: اما چند نكته را بعنوان پيش فرض ميتوان بيان كرد؛ نظام اقتصادى رانتى كشورمان در مقابل نظام اقتصادى توليدى چين اين نكته را در بر دارد كه منابع طبيعى بطور مثال دريا، جنگل، مواد معدنى، نفت و گاز كه دارايى محسوب ميشوند بدون ارزش افزوده بصورت خام فروشى صادر و در مقابل كالا وارد خواهيم كرد يا ارز دريافت خواهيم (نحوه استفاده از منابع ارزى بسيار مهم است) كه در اينصورت رويه منسوخ اقتصاد رانتى و بازار مصرفى را ادامه خواهيم داد، در صورت فرض بر انجام سرمايه گذارى طرف چينى در كشورمان بايد ديد در چه بخش هايى و با چه نرخى و تحت چه شرايطى انجام خواهد شد
این کارشناس اقتصادی درباره تبادل فناوری با چینی ها بیان کرد: در تبادل فناورى و تكنولوژى نيز بصورت مشخص بايد بررسى شود كه ايا دانش روز و توليد ان به كشور وارد ميشود يا تحت واردات محصولات ان مثل توليد كالاهاى سرمايه ايى در كشور خواهد بود مطالب و فرضيه هاى مختلفى وجود دارد كه بايد پس از مطالعه و بررسى قرارداد تحليل شود. البته كه تعاملات اقتصادى بين المللى به رشد و توسعه اقتصادى ميتواند كمك كند اما شرايط و چگونگى آن مهم است
علی عبدی زاده در بخشی از صحبت های خود خطاب به گفته دکتر خطیبی درباره اینکه برجام به جای فرصت تهدید محسوب شد بیان کرد: نسبت به بند٢ تحليل جنابعالى بايد گفت كه اتفاقاً نظر به تجربه قبلى و بطور مشخص برجام كه خروجى كه نداشت هيچ و بر عكس اسيب هاى جدى اقتصادى از جمله افشاى اطلاعات و شرايط بانكى و تجارى و … را رقم زد و عملاً دور زدن تحريم ها را مشكل و پر هزينه تر كرد و طرفهاى مقابل براوردهاى دقيق ترى از داخل كشور بدست اوردند كه در ادامه از اين اطلاعات به خوبى بر عليه كشورمان در اعمال تحريم هاى هدفمندتر استفاده شده است
وی در ادامه افزود: لذا توافق ٢٥ ساله نامه نانوشته ايى براى مخاطب است و از انجا كه محتواى قرارداد در دسترس نيست قاعدتاً قابل تحليل و كارشناسى نيست و اتفاقاً بعنوان پيش فرض كه معمولاً در مذاكرات و پيمان هاى بين المللى سابقه خوبى در كسب منافع و تضامين اجرايى نداريم بايد گفت كه ما بعنوان كشورى كه نظام اقتصاد رانتى دارد (اقتصاد ان بر پايه خام فروشى است) و در مقابل چين كشورى با نظام اقتصادى توليدى است، چطور ميتوان يك قرارداد داراى منافع بلقوه را براى كشورمان پيش بينى كرد؟
در پایان باید گفت امیدواریم که اشتباهات برجام در این توافق تکرار نشود و البته بهتر بود قبل از رسمی شدن متن قرارداد منتشر شده بود تا کارشناسان در اینباره اعلام نظر میکردند که در اینصورت امکان جمع بندی بهتری در این توافق میتوانست انجام بگیرد
علی چاغروند: چین برای دیگر کشورهای مورد قرارداد تبعات منفی به همراه داشته است
علی چاغروند؛ مدیریت طرح، برنامه ریزی و پایش اتاق ایران درخصوص قرارداد ایران- چین بیان کرد: آنچه که در موضوع ایران-چین قابل استنباط است، اینکه «بیانیه مشترک مشارکت جامع راهبردی ایران و چین» یک سند راهبردی و نگاه به آینده است که در این مرحله نگرانی جهت از دست دادن منابع کشور را ندارد، و اگر نگاهی استراتژیک به موضوع داشته باشیم شاید بتوانیم از فرصت آن در فضای بین المللی استفاده کنیم تا با سایر کشورهای بزرگ اقتصادی نیز بتوانیم وارد این تعاملات شویم، چرا که انحصار در ارتباط با یک کشور قطعا ضررهای جبران ناپذیری جهت از دست رفتن منابع کشور را بدنبال خواهد داشت.
وی در ادامه افزود: پس می توان این سند را شروعی دانست که اگر با سایر کشورهای اقتصادی ادامه پیدا نکند، نهایتا در فاز عملیاتی به قراردادهای انحصاری تبدیل می شود که تبعات منفی برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت.
مهدی خطیبی: تفاهمنامه ایران – چین اتفاقات مثبتی همراه خواهد داشت
دکتر مهدی خطیبی درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران- چین و اتفاقات مثبتی که در انتظار ایران پس از این قرارداد رخ خواهد داد مطرح کرد: ۱-با توجه به پیشرفت ها و اوضاع اقتصادی و صنعنی چین ،سهم این کشور در تعاملات اقتصادی دنیا ،افزایش خواهد یافت و ازاین طریق به نفع کشورمان خواهد شد. ۲-قطعآ و از لحاظ نظری درایت لازم نزد مسئولان جهت بهرمندی از مفاد قرارداد وجود داشته است‌ ۳-توافق با چین قدرت مذاکره و چانه زنی ایران را با طرف های غربی (حتی در خصوص برجام) بالا خواهد برد. ۴-امضا و رضایت چین در خصوص این قراردادنشانه این هست که احتمالا در اینده نزدیک برجام نیز تقویت شده و امریکا به توافق برخواهد گشت و چین زمان رو مغتنم شمرده است.
احمدوند: تحریم ها نباید تاثیری بر روند تفاهمنامه داشته باشد
دكتر احمدوند؛ مشاور سابق وزير نفت و معاون سابق قرارگاه خاتم درباره قرارداد ایران- چین اظهارداشت:درباره قرارداد ۲۵ ساله صاحبان تجربه در عرصه بین المللی می توانند نظرات خوبی داشته باشند و این نظرات می تواند کمک خوبی به دولت کند،با توجه به اینکه تعامل اقتصادی دو کشور باید دو سویه پیش روی کند و تضمین برای همکاری دراز مدت وجود داشته باشد و تحت هیچ شرایطی تعهدات طرفین تحت شعاع قرار گرفته نشود حتی تحریم ها هم نتواند روی این تفاهمنامه تاثیری داشته باشد چرا که امنیت انرژی چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده انرژی دنیا و ایران از سوی می تواند مورد توافق قرار گیرد از سوی دیگر سرمایه گذاریهای مشترک در زمینه های پروژه های زیر بنایی در قالب JV باشد سوم ماهیت سرمایه گذاریهای به انتقال تکنولوژیها در ایران بینجامد.
کرمانشاهی: شفافیت باید صورت گیرد
رییس سابق سازمان توسعه تجارت درباره رفتار چینی ها با ونزوئلایی ها گفت: سند همکاری ۲۰ ساله ونزوئلا و ‎چین در سال ۲۰۱۳ در کتاب فرمانده (ونزوئلای هوگو چاوز) آمده: آنچه امضا شد سند همکاری نبود، بلکه لیست بلند وامهایی بود که چاوز در آستانه انتخابات ریاست جمهوری از چین گرفته و نسلهای بعدی ونزوئلا مجبور به بازپرداختش بودند. اما اقتصادی که یک عمر دم از استقلال و خودکفایی زده بود، برای گرفتن این وام به ظاهرسازی نیاز داشت. برای همین نمایش کوچکی ترتیب داده شد. ونزوئلا و چین در مقابل دوربینها سند قطوری را امضا کردند که نامش «برنامه توسعه راهبردی ونزوئلا ۲۰۱۳» بود. سندی که گفته ‌شد حاوی دهها توافقنامه نفت، راه‌آهن، و کارخانه است، اما در حقیت به چاوز اجازه داد میلیاردها دلار از چین وام بگیرد و حقوق کارکنان دولت و ارتشیها و …را چند برابر کند و به چین هم اجازه داد به منابع نفتی ونزوئلا در منطقه فاخا دسترسی آزادانه داشته باشد…
دکتر کرمانشاهی، رییس سابق سازمان توسعه تجارت درخصوص قرارداد ۲۵ ساله ایران- چین اظهارداشت: اظهار نظر درمورد قرارداد ۲۵ ساله با چین باید متن کامل قرارداد در دسترس باشد تا شفافیت صورت گیرد و بتوان روی آن تحلیل صورت گیرد اما تا وقتی متن کامل قرارداد نباشد این تفاهمنامه با ابهام و ایهان روبه رو خواهد بود.
امیرزاده : سهم اشتغال ایرانی ها افزایش پیدا کند
مهندس امیرزاده نایب رئیس اتاق ایران نیز درباره این قرارداد بیان کرد: هشدارها درباره این قرارداد داده شده است که ایران سرنوشتی همانند سریلانکا ؛ ونزوئلا ؛ کنگو و حتی الجزائر پیدا کند همه نگرانی ها از سرمایه گذاری و همکاری برای این است از طرفی امیدوار هستیم تا جایگاه ایرانی ها و سهم اشتغال ایرانی ها افزایش پیدا کند.
راجى اسدابادى:استراتژیک چین و ایران موفق نخواهد بود
راجى اسدابادى كارشناس اقتصادى مخالف قراداد ۲۵ ساله ایران- چین درخصوص مخالفتش بیان کرد: دلایل منفی بودن قرارداد استراتژیک چین و ایران را می توانم با چند گزینه بگویم:۱٫ براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول چین رتبه ۷۳ درآمد سرانه را دارد و بخاطر بی‌توجهی به مسئله توسعه نامتوازن در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. ۲.چین هنوز پولهای بلوکه شده ایران را پس نداده و بعید نیست بازهم در اجرای تعهداتش طی این قرارداد بدعهدی نکند. از آنجا که پول نفت به یوان چین پرداخت می‌شود ما با این پول فقط می‌توانیم اجناس چینی خریداری کنیم و این ما را به مشتری ثابت چین و سهم چین را از اقتصاد کشور بطور خطرناکی افزایش می‌دهد که فرصت سوء استفاده سیاسی را برای دخالت در امور داخلی ایران به این کشور خواهد داد.۳.چین کمبود نفت دارد. به گفته مدیرعامل آرامکو چین تا ۵۰ سال آینده خریدار اصلی نفت عربستان خواهد بود.
۴.قطعآ وقتی پرداختها با یوان انجام شود تهدیدی علیه دلار خواهد بود [البته نه تهدیدی جدی!] اما این بیشتر به ضرر ایران خواهد بود که باید یوان‌ وارد شده را مستقیم یا غیرمستقیم مجددا به چین تحویل دهد و جنس بنجل چینی وارد کند که این به منزله پر کردن جیب تولیدکنندگان چینی و فرار صاحبان تولید و سرمایه از کشور است. ضرر آمریکا از حذف دلار از مبادلات دو کشور در حد «خارش قسمتی از اندام انسان به خاطر گزش مورچه یا نیش پشه است.» ۵. جاده ابریشم راه‌ بازکن صادرات زمینی کالاهای چین به اروپاست. باز کردن راه تجاری آسان و بستن آن مستلزم عبور از روی جنازه نیروهای نظامی کشورهای منتفع و مقابله با سیاستهای تنبیهی آنان است. ۶. چین هم فرهنگ دارد برخلاف تصور شما منتهی نیازی به غلبه و تهاجم فرهنگی ندارد و به راحتی در این ۲۵ سال کاری می‌کند که فرهنگ یادمان برود و احتمالا چند صفر دیگر به ریالمان اضافه شود. ۷. تحریمها بیشترین تاثیرش در زندگی و سفره مردم بوده.۸. چین به هیچ وجه صاحب تکنولوژی نیست. چین خودش واردکننده تراشه‌های حساس از کشورهایی است که مسئولینش بدون اجازه آمریکا آب نمی‌خورند. چین جزو قدرتهای بزرگ نیست فقط برای آرنجمان سیاستهای بین الملل عضو شورای امنیت شده.
حسین رضوی پور:سیاست تضعیف پول ملی در چین روی ایران تاثیر خواهد گذاشت
رضوی پور كارشناس اقتصادى دیگر مخالف همکاری ایران – چین به خاطر اینکه تحریم ها حتی حساب های چینی ها را نیز بلوکه خواهد کرد بیان کرد: اول:چین بیشترین نرخ رشد اقتصادی پایدار را در طول سی سال اخیر ثبت کرده. لذا آینده وضعیت درآمدی چین بهتر از گذشته آن است. ضمن آن که رتبه درآمدی که گفتید نمی دانم بر اساس قدرت برابری خرید است یا بدون آن. با توجه به سیاست تضعیف پول ملی در چین، تفاوتی بین این دو وجود دارد.
دوم:چین پولهایی که تحت اشراف رسمی آمریکا در حسابهایش بلوکه شده را نمی تواند بدهد چون شرکتهای چینی با پرداخت این مبالغ در معرض تحریم قرار می گیرند. اما در عین حال چین در حال حاضر تنها خریدار قریب به یک میلیون بشکه نفت ایران در بازار سیاه و زیرزمینی است. اما این نفت را نه از دولت که از سپاه قدس می خرد. دلیلش را حتما می دانید. کسانی که در دوره پسابرجام اطلاعات شرکای چینی کمک کننده در دور زدن تحریمها را فاش کردند هنوز در پاستور رفت و آمد دارند…
سوم: چین علاوه بر نفت به توسعه بازار هم نیاز دارد. نقشه یک کمربند یک راه راهبرد چین برای دور زدن تنگه های آب راه های تحت کنترل رقباست. چین بیش از ایران به دسترسی زمینی به مدیترانه محتاج و مشتاق است
چهارم:بیش از پنجاه کشور با چین پیمان دو جانبه و چندجانبه پولی دارند و می شود معاملات ارزی را با آنها از طریق یوان انجام داد. در زمانه ای که از معامله با دلار تحریم شده ایم این کمک بزرگی به دور زدن تحریم هاست
پنج: عبور چین از ایران برای رسیدن به مدیترانه تثبیت کننده همگرایی ایران عراق سوریه است و نقش مهمی در تثبیت هلال شیعی در منطقه خواهد داشت، راه امنیت راه زمینی چین از تضمین امنیت ایران می گذرد نه سلب امنیت ایران
شش: به نظرم این سخن سیاه نمایی محض در مقابل چین است
چین در هیچ کشوری که سرمایه گذاری کرده دنبال سلطه فرهنگی نبوده؛ صرفا دنبال منافع اقتصادی و راهبردی بوده
هفت و هشت و فراتر از آن:قرار نیست یک پیمان راهبردی فاقد هر نقص یا حلال تمام مشکلات باشد؛ همینکه منافعش بیش از مضراتش باشد کافی است، سایر مسائل کشور را باید در داخل حل و فصل کنیم.
یاری فر: باید از قرارداد چین با کامبوج درس گرفته شود
دکتر یاری فر هیات مدیره بانک شهر درباره تفاهمنامه ایران- چین بیان کرد: چندی پیش دکتر صیدی درباره قرارداد به عنوان یک فرهیخته عنوان کرد که این سند نه قرار داد است و نه تفاهم نامه یا توافق نامه بلکه سند راهبردی است که بیشتر ماهیت نقشه ی راه و……. دارد که درجواب صحبت های او باید گفت تمام فریب های بزرگ در دوقرن اخیر با اعلام رضایت طرف ضعیف به طرف قویتر در قبال وعده های فریبنده صاحب زر و زور، بوقوع پیوسته است.اینکه مثلا تولید مشترک اتومبیل داشته باشیم و به چین هم صادر کنیم با آگاهی از تجربه گذشته و تفاوت کارایی و هزینه در ایران و چین برای شما که با صنعت خودروی ایران آشنایی دارید ،چه چیزی غیر از سخنان فریبنده به ذهن متبادر میسازد.
وی در ادامه افزود: از قرارداد چین با کامبوج درس بگیریم ! کامبوج حدود دو دهه پیش با چین قرارداد مشابهی امضا کرد و نتایج قرارداد کامبوج با چین بسیار سهمگین و غم انگیز است :اول : بیش از یک میلیون کارگر چینی در کامبوج مشغول بکار شدند و مردم کامبوج تنها کارهایی چون خودفروشی و قاچاق مواد مخدر به چینی ها را انجام می دادند . مافیای چین اجازه نمی دهد که غیر از چینی کسی در کارگاهش کار کند . دوم : منابع جنگلی کامبوج بطور کامل پایان یافت . دهها پارک جنگلی به بیابان تبدیل شد و چين زباله های کشور خود را در خاک کامبوج دفن نمود . امروز این زباله ها یک سوم ( بله یک سوم ) خاک کامبوج را گرفته است . سوم : جزایر کامبوج به تفریحگاه برای چین تبدیل شد و هیچ شهروند کامبوجی بدون مجوز چین نمی تواند به این جزایر تفریحی سفر کند . کامبوج پس از ماکائو ، دومین کازینوی چینی ها است و از این جزایر هیچ چیز جز زباله و آلودگی به مردم کامبوج نمی رسد . ماهیگیران کامبوجی همگی ورشکست شدند ، چون توانایی رقابت با کشتی های جاروب کننده چینی را نداشتند و پس از آن هم دریای منطقه همانند صحرایی بی آب و علف خالی از هر موجودی شد ! چهارم : بدلیل بدهی سنگین دولت کامبوج ، آنها مجبور شدند این قرارداد را تمدید نمایند و این به معنای پایان حاکمیت کامبوج بر منابع خود است . پنجم : چین نه تنها به فقر فزاینده در کامبوج اعتنایی نکرد بلکه بازار تجارت کودکان و دختران کامبوجی به چین آنچنان گرم است که دختران کوچک تن فروش کامبوجی در هر گوشه پکن و شانگهای در حال معامله شدن هستند . بدترین و خشن ترین رفتار با کودکان کامبوجی می شود . چندی پیش نیز روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزارشی مدعی شد که نیروی دریایی چین یک پایگاه نظامی در کامبوج احداث میکند . طبق این قرارداد کامبوج به مدت ۳۰ سال به چین اجازه دسترسی به پایگاه دریایی خود را می دهد، این قرارداد هر ۱۰ سال یکبار تمدید می گردد .
پایان
درپایان می توان گفت که این تفاهم نامه می تواند به ایران هم کمک کند و هم علیه ایران باشد همانند برجام که اوایل امضای برجام اقتصاد کشور رو به رونق پیش روی کرده بود اما با امدن ترامپ و تحریم های دوباره علیه ایران این توافقنامه علیه اقتصاد کشور پیش روی کرد باید دید تفاهمنامه ایران- چین می تواند باعث اشتغال و رونق اقتصادی شود یا تهدیدی علیه ایران خواهد شد.